Wat er in het lichaam gebeurt tijdens de menopauze

De menopauze is zoveel meer dan het einde van de vruchtbaarheid. Ze heeft gevolgen voor het hele lichaam van de vrouw, van de huid over de geslachtsdelen tot de botten.

Het is een onontkoombare fase in het leven van elke vrouw. De menopauze is een natuurlijk fysiologisch verschijnsel dat meestal optreedt tussen de leeftijd van 45 en 55 jaar (gemiddeld op 51-jarige leeftijd), waarbij de menstruatie definitief uitblijft en de vrouw niet langer vruchtbaar is. Maar er zijn nog veel meer gevolgen dan alleen op het vlak van de voortplanting: door ingrijpende hormonale veranderingen kunnen stoornissen in het hele lichaam veroorzaakt of verergerd worden.

Wat kan er in deze bijzondere levensfase allemaal veranderen in het lichaam van de vrouw, en hoe komt dat? Le Figaro maakt de balans op. Eerst en vooral: het komt uiterst zelden voor dat een vrouw last krijgt van alle hieronder beschreven symptomen, en al zeker van niet allemaal tegelijk. Het is een gradueel proces dat jaren duurt en dat voor iedereen anders is. Overigens zijn er veel vrouwen die tijdens de menopauze op korte termijn geen enkel van deze ongemakken ervaren. En voor de andere vrouwen bestaan er gelukkig oplossingen om ze te verzachten.

De menopauze treedt in als het aantal resterende follikels in de eierstokken minder dan duizend bedraagt.

Wat is de oorzaak van deze veranderingen?

De menopauze wordt veroorzaakt door de uitputting van de voorraad aan follikels. Dat zijn kleine zakjes die elk één onrijpe eicel bevatten en die opgeslagen zitten in de eierstokken, aan weerszijden van de baarmoeder. Meisjes worden geboren met in elke eierstok ongeveer 1 miljoen eicellen, en doorheen hun leven neemt deze voorraad geleidelijk af. De overgrote meerderheid sterft af door apoptose (geprogrammeerde celdood) en de resterende 400 à 500 eicellen komen een voor een vrij via de maandelijkse eisprong tijdens de vruchtbare periode.

De menopauze treedt in als het aantal resterende follikels in de eierstokken minder dan duizend bedraagt. Vanaf dat moment maken de eierstokken geen oestrogenen meer aan. Deze hormonen zijn onder andere verantwoordelijk voor de rijping van de eicellen en de verdikking van het baarmoederslijmvlies (het endometrium) als voorbereiding op een eventuele zwangerschap. Als hun concentratie daalt, stopt de maandelijkse verdikking van het baarmoederslijmvlies en komen er geen maandstonden meer. Na twaalf maanden zonder bloedingen is de menopauze een feit.

Dit alles gebeurt niet van de ene dag op de andere, maar neemt meerdere jaren in beslag (één tot acht jaar). Deze overgangsperiode noemt men de perimenopauze. In deze periode raken de eierstokken geleidelijk aan ontregeld, maar ze produceren ondertussen wel nog oestrogenen. De ovulatie en de menstruatie kunnen zeer onregelmatig worden en het premenstrueel syndroom (PMS) kan zich voordoen of verergeren (gewichtstoename, zwelling van de buik, pijnlijke borsten, prikkelbaarheid ...), soms vergezeld van opvliegers en nachtelijk zweten. Het volledig uitblijven van de regels luidt het einde van de perimenopauze in.

Oestrogenen spelen een rol in het mechanisme waarmee ons lichaam een constante temperatuur handhaaft.

Wat zijn de gevolgen van deze hormonale veranderingen?

De stopzetting van de productie van oestrogenen heeft tal van gevolgen. De bekendste zijn opvliegers, die voorkomen bij ongeveer 80% van de vrouwen in de menopauze. Het is een plotseling gevoel van warmte dat meestal begint in de borst en in het gezicht en zich snel verspreidt, wat leidt tot zweten, hartkloppingen, rillingen en angst. Dit duurt een paar minuten en kan meermaals per dag voorvallen. De reden hiervoor is dat oestrogenen een rol spelen in het mechanisme waarmee ons lichaam een constante temperatuur handhaaft. Hun afwezigheid verstoort dus dit proces. In de meeste gevallen duurt de periode van opvliegers langer dan een jaar, tot zelfs vijf of tien jaar.

Andere symptomen zijn nachtelijk zweten, slapeloosheid, gewrichtspijn en urogenitale aandoeningen (urineverlies, urineweginfecties, seksuele stoornissen). Ongeveer twee derde van de vrouwen krijgt hier in meer of mindere mate mee te maken. Dat komt omdat de vagina, de baarmoeder en de blaas zeer gevoelig zijn voor oestrogenen, en als de concentratie daarvan keldert, verliezen deze drie organen hun flexibiliteit en tonus. De vulva en de vagina atrofiëren, de slijmvliezen drogen uit en de vaginale flora verandert, met als gevolg een grotere vatbaarheid voor infecties. Deze symptomen kunnen van voorbijgaande aard zijn of lang aanhouden.

Invloed op lichaam en geest

De menopauze heeft ook een invloed op de vorm van het lichaam. De tepels worden kleiner en verliezen hun vermogen om stijf te worden, en de borsten veranderen qua samenstelling tot er hoofdzakelijk vetweefsel overblijft. Vaak gaat deze periode gepaard met gewichtstoename, eens te meer door het oestrogeentekort, dat leidt tot een toename van het aantal en de grootte van de vetcellen in de buik.

Ook de huid ondergaat veranderingen. Na de baarmoeder is de huid namelijk het orgaan dat het gevoeligst is voor oestrogenen, en dan vooral in het gezicht. Het tekort aan oestrogenen veroorzaakt uitdroging en verdunning van de huid, die haar elasticiteit verliest en rimpeliger wordt. Het hoofdhaar en de lichaamsbeharing blijven ook niet gespaard. De haren worden broos en de haardos dunt uit, soms zo extreem dat men kan spreken van alopecia androgenetica (hormonale haaruitval). Ook het schaamhaar en het okselhaar dunnen uit. Daarnaast kan er beharing op de bovenlip en de wangen verschijnen.

Het tekort aan oestrogenen veroorzaakt uitdroging en verdunning van de huid, die haar elasticiteit verliest en rimpeliger wordt.

De intrede van de menopauze kan ook het gemoed beïnvloeden. De geslachtshormonen werken namelijk in op hersengebieden die betrokken zijn bij emoties en gedrag. Emotionele stoornissen, angst, prikkelbaarheid, vermoeidheid en zelfs depressie treffen 40% van de vrouwen in de menopauze. Bovendien hebben oestrogenen een neuroprotectief effect. Hun afwezigheid heeft dus een impact op de cognitieve prestaties en werkt cognitieve achteruitgang in de hand.

De seksualiteit op haar beurt wordt niet verhinderd door de menopauze, maar kan er wel door verstoord worden. Bij sommige vrouwen kunnen stoornissen optreden of erger worden, en kan het libido afnemen. Zo kan de clitoris door het tekort aan oestrogenen minder gevoelig of juist overgevoelig worden. Vaginale droogte en de daaruit voortvloeiende pijn tijdens de geslachtsgemeenschap kunnen seksuele relaties bemoeilijken. Tot slot kunnen aandoeningen van de urinewegen, zoals urineverlies, ertoe leiden dat men seksuele betrekkingen vaker gaat mijden.

Oestrogenen zijn ook betrokken bij de mineralisatie van de botten, de stofwisseling en de cardiovasculaire gezondheid.

Wat zijn de gevolgen op lange termijn?

Oestrogenen spelen niet alleen een rol in de voortplanting. Ze zijn ook betrokken bij de mineralisatie van de botten, de stofwisseling en de cardiovasculaire gezondheid. Bij een tekort is er dan ook een verhoogd risico op potentieel ernstige aandoeningen. Zo is botontkalking, oftewel osteoporose, een vaak gevreesde complicatie van de menopauze. Deze aandoening komt twee tot drie keer zo vaak voor bij postmenopauzale vrouwen als bij mannen van dezelfde leeftijd. Botontkalking treedt sowieso op bij het ouder worden, maar het proces wordt aanzienlijk versneld als de eierstokken geen hormonen meer aanmaken. Dit kan leiden tot verzakking van de wervels en meer kans op spontane breuken, met name in de pols. Oestradiol, een hormoon dat tot de oestrogenenfamilie behoort, heeft een beschermende werking: het bevordert de opname van calcium in de darmen en werkt direct in op de botten.

Als de productie van oestrogenen stopt, verhoogt ook het risico op hart- en vaatziekten. Deze hormonen spelen namelijk ook een rol in het metabolisme van lipiden en insuline, en ze werken in op de wanden van de bloedvaten. Bij een tekort aan oestrogenen gaan de slagaders verstijven, wat aderverkalking bevordert en cholesterol en vetten doet toenemen.

Meer weten?

https://www.inserm.fr/information-en-sante/dossiers-information/menopause

Bronartikel: https://sante.lefigaro.fr/article/ce-qu-il-se-passe-dans-le-corps-pendant-la-menopause/ 

KEDP/DADNJJ-BENL-NLNL, date of creation 06/2020, V.U.: Isabelle De Walsche, Groot-Bijgaarden